Toplumsal Tarih dergisinin Şubat 2024 sayısında yayımlanan bu belgeye göre 103 yıl önce Lenin, etkili bir tanımlamayla Kars’ı bir Türk şehri olarak niteliyor ve Ermenistan Devrim Komitesi (REVKOM) üyelerine “Kars için savaşmayacaklarını” belirtiyor.
Araştırmacı yazar Sezai Yazıcı ve Center for Advanced Study Sofia’dan Candan Badem’in Kars ve Kurtuluş Savaşı tarihi açısından yayımladıkları bu önemli belgeye göre Lenin’in; “Ermenistan uğruna kimseyle özellikle de Kemal’le savaşmayacakları” vurgulanıyor.
Yazıda, Kazım Karabekir komutasındaki Türk Ordusu’nun 30 Ekim 1920’de Kars’ı Ermenilerden geri aldıktan sonra Türk birliklerinin harekâta devam ederek Gümrü’yü işgal ettiği, Erivan’daki Ermeni Taşnak hükümetinin 2-3 Aralık 1920’de Gümrü Antlaşması’nı imzalamak zorunda kaldığı vurgulanıyor.
4 Aralık’ta Kızıl Ordu Erivan’a girerek Sovyet Ermenistan’ı ilan etmesiyle Gümrü Antlaşması onaylanmıyor.
Yazıda, Tiflis’teki İngiliz hükümetinin temsilcisi Albay Stokes’un bu gelişmeleri yakından izleyerek Londra’ya gönderdiği raporlarda; Lenin’in Ermeni Bolşevikleri Askanaz Mravyan ve Georgi Atabbekov ile Erivan’daki Ermenistan dış işleri bakanı Bekzayan arasındaki telgraf görüşmelerinin kağıtlarına ulaştığı belirtiliyor.
Stokes, rapor ettiği telgraf görüşmelerinin kağıtlarında Lenin’n Mravyan ve Atebekov’a “Rusya’nın şimdiki durumda savaşmak istemediğini özellikle de Türk Şehri olarak adlandırdığı Kars yüzünden Türk Milliyetçileriyle savaşmayacağını kesin bir dille söylediği” ifade ediliyor.
Sezai Yazıcı ve Candan Badem Toplumsal Tarih Dergisi’nin 362. Sayısında çıkan yazısını okumak için tıklayınız.
(99+) Lenin: "Türk Şehri Kars İçin Savaşmayacağız" | Sezai Yazıcı and Candan Badem - Academia.edu