Ata yadigarı Zavot ırkı yeni yüzyıla taşınıyor

Kuzeydoğu Anadolu'nun soğuk ve sert iklim koşullarında, yılın büyük bir kısmını merada geçirebilme yeteneklerine sahiptirler. Ortalama 275-300 gün süren bir laktasyon döneminde, %3,5-4,5 yağ içeren 2300-3300 kg arası süt üretebiliyorlar.
Kars Tarım ve Orman Müdürlüğü Hayvan Sağlığı, Yetiştiriciliği ve Su Ürünleri Şube Müdürlüğü tarafından düzenlenen suni tohumlama programı Boğatepe köyü konferans salonunda yapıldı.
Saygı duruşu ve istiklal marşının okunmasıyla başlayan programa Kars II Tarım ve Orman Müdürü Enver Aydın, Boğatepe Çevre ve Yaşam Derneği Başkanı İlhan Koçulu, Kars Damızlık ve Sığır Yetiştiricileri Birliği Başkanı Eren Alp, Kars İli Damızlık Koyun Keçi Yetiştiricileri Birliği Başkanı Ali Gürbüz Sadıkoğlu Türkiye’nin ünlü şeflerinden program yapımcısı Hazer Amani, Kafkas Üniversitesi Araştırma Görevlisi Murat Candemir ve köylüler katıldı.
Kars II Tarım ve Orman Müdürü tarafından yürütülen "ATA YADİGARIMIZ ZAVOT SIĞIRINI YENİ YÜZYILA TAŞIYORUZ PROJESİ" kapsamında sunumlar ve konuşmalar yapıldı.
Milli değerlerimizden biri olan zavot ırkının korunması ve geliştirilmesinin amaçlandığı projenin tanıtım toplantısının ardından temsili suni tohumlama etkinliğine geçildi.
Ahırda sahipleri tarafından nazar boncuklarıyla süsülenen kızgınlığa gelmiş 2 adet Zavot ırkı inek suni tohumlamamın yapılacağı köy meydanına getirildi. İlk suni tohumlamayı Kars II Tarım ve Orman Müdürü Enver Aydın yaptı ve “Hayırlı olsun” dileğinde bulundu. Görevliler tarafından ikinci inek de suni tohumlamanın ardından alkışlarla ahıra uğurlandı.
ATA YADİGARIMIZ ZAVOT SIĞIRINI YENİ YÜZYILA TAŞIYORUZ PROJESİ
Zavot sığır ırkı, Rus yönetimi altındaki Kars döneminden başlayarak Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar Kuzeydoğu Anadolu bölgesinde yayla ve mera hayvancılığına dayalı olarak yetiştirilen en değerli ve en çok tercih edilen sığır ırklarından biridir.
1884-1913 yılları arasında Rus yönetimi altındaki Kars ve çevresinde ekilebilir arazilerin genişlemesiyle birlikte hayvancılık da önemli ölçüde gelişmiştir. Bu dönemde Zavot veya Malakan İneği adı altında bir inek ırkı geliştirilmiştir. Bazı kaynaklara göre, bu inek türü, Danimarka kökenli bir sığır ırkı ile yerli Doğu Anadolu Kırmızısı veya Kars Kırmızısı'nın melezlenmesiyle elde edilmiştir. Diğer kaynaklara göre ise, Zavot ırkı, Doğu Anadolu Kırmızısı, Simental ve İsviçre Esmeri'nin genetik kombinasyonundan türetilmiş karışık genotipli bir sığır ırkıdır.
Zavot ırkının geliştirilmesiyle birlikte sütçülük faaliyetleri artmış, mandıralar çoğalmıştır. Kars ve çevresi Türkiye'deki süt üretiminin önemli bir kısmını gerçekleştirmekteydi. Ancak zamanla bölgedeki göçler, meraların boşalması ve Kültür ırkı sığırların ithalatı gibi etmenler Zavot ırkının neslini olumsuz etkilemiş, sayıları azalmaya başlamıştı.
Bu süreçte Kars ve çevresinde süt sanayiinin ve inekçiliğin gelişmesinde Zavot sığır ırkının önemli bir rolü olmuştur. Ancak çevresel ve ekonomik değişimlerle birlikte bu ırkın popülaritesi ve sayısı azalmıştı.
Zavot ırkı sığırlar, bulundukları bölgeye uyum sağlamada son derece başarılı, soğuk ve zorlu iklim koşullarına karşı dayanıklı ve sağlam yapılı hayvanlardır. Orta büyüklükte vücut yapıları, düz ve doğrusal sırt çizgileri, sağlam kemikler ve esnek elastik derilerle karakterizedir. Renk olarak beyazdan açık sarıya kadar değişen bir spektrumda bulunabilirler ve genellikle açık veya koyu benekli olabilirler.
Kars ve Ardahan illeri ile çevresinde yetiştirilen Zavot sığırları, kombine verimliliğe sahiptir ve genellikle süt verimi ön plandadır.
Buzağı doğum ağırlıkları erkeklerde 19-28 kg, dişilerde 17-24 kg arasında değişir. Günlük canlı ağırlık artışı erkeklerde 0,9-1 kg, dişilerde ise 0,7-0,85 kg'dır. Damızlık yaşları erkeklerde 24-36 ay, dişilerde 17-27 ay arasındadır. Cidago yükseklikleri erkeklerde 122-137 cm, dişilerde 102-130 cm; gövde uzunlukları erkeklerde 127-164 cm, dişilerde 117-143 cm arasındadır. Erginlik çağına ulaşmış erkeklerde canlı ağırlık 400-600 kg, dişilerde ise 270-450 kg arasında değişir.
Zavot ırkı ineklerin yüksek döl verimine sahip olduğu gözlemlenmektedir. Kars'ta yapılan bir araştırmaya göre, buzağılama aralığının ekonomik açıdan verimli olduğu, postpartum anöstrus dönemindeki ilk kızgınlık döngülerinin kısa sürmediği ve bu nedenle ilk kızgınlıklarda yapılan tohumlamaların daha başarılı sonuçlar verebileceği ve yüksek gebelik oranlarına sahip olabileceği rapor edilmiştir.
Kars’ta TURKVET kayıtlarında Zavot ırkı 50 adet (45 dişi ve 5 erkek) ve Zavot Melezi 488 adet (455 dişi ve 33 erkek) olduğu görülmekte.
Kars’ta 2024 yılında “Ata Yadigarımız Zavot Sığırını Yeni Yüzyıla Taşıyoruz (Suni Tohumlama İle Hayvan Irklarının İyileştirilmesi) Projesi” kapsamında 5.000 adet Lalahan Uluslararası Hayvancılık Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğünden zavot ırkı sperma alınarak Kars’ta suni tohumlama yoluyla yapılmaya başlandı.
Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi de Kars’ta Zavot ırkıyla ilgili çalışmalar yürütüyor.